Regelmatig kwamen in het afgelopen halfjaar gevaarlijke situaties naar voren welke te maken hebben met elektriciteit. Vaak in combinatie met een elektrische schok (elektrocutie gevaar) en/of het vrijkomen van een vlamboog (verbrandingsgevaar) voor de medewerker.
De meldingen en/of incidenten komen bij diverse werkzaamheden naar voren die te maken hebben met werken in de grond. Denk hierbij aan het raken van elektrische grondkabels door collegae van Bodem tijdens het plaatsen van een peilbuis maar ook aan GWW-college welke, zonder dat dit bekend was, een onderspanning staande kabel raken.
Deze toolbox heeft als doelgroep: gebruikers van een (tijdelijke) E-installatie. Denk hierbij aan college van civiel, belijningen, kantoor, loods medewerkers, etc..
Voor de collega’s welke grondwerkzaamheden en/of Elektrotechnische werkzaamheden uitvoeren is er een andere toolbox die meer op hun werkzaamheden en omgeving is gericht.
Vlamboog
Een vlamboog is het plotseling vrijkomen van energie door een elektrische stroom, veelal door kortsluiting. Bij een vlamboog komt een grote hoeveelheid hitte (richting de 20000 graden!) , licht, geluid, drukgolf en giftige stoffen vrij. Een vlamboog is goed te vergelijken met een (kleine) explosie en kan naast materiële schade ook persoonlijk letsel veroorzaken.
In onderstaand filmpje wordt een voorbeeld getoond van een vlamboog. Het gaat hier vooral over de heftigheid zodat je hier een goed beeld bij hebt.
Bron: infopunt veiligheid (link: https://youtu.be/hFy3jmdhbfI)
Electrocutie/ Elektrisering
Elektrocutie is een schadelijke elektrische stroomdoorgang door het menselijk of dierlijk lichaam met de dood tot gevolg. Het woord elektrocutie is een samentrekking van elektro en executie. Een schadelijke elektrische stroomdoorgang zonder dodelijke afloop heet elektrisering.
In volgend filmpje wordt een voorbeeld getoond van een kortsluitproef in een verdeelkast. Het gaat hier vooral om te laten zien welke kracht er vrijkomt bij een kortsluiting.
(link: https://youtu.be/h51ZLgVKNKc)
Zes voorbeelden van Heijmans praktijk situaties waarbij de collegae (bijna) is blootgesteld aan elektrocutie en/of een vlamboog gevaar.
Bouwspanning
In dit voorbeeld is er een zogenaamde paddestoel waar de bouwspanning vanaf komt voor dit project verplaatst
Deze paddenstoel is door het energiebedrijf op het elektriciteitsnetwerk aangesloten. Vanaf deze aansluiting kan dit, gedeelte van het, project gebruik maken van elektriciteit.
Echter is deze paddenstoel op een gegeven moment door het uitvoeringsteam zelfstandig verplaatst, omdat hij “in de weg stond”. Men heeft de paddenstoel met een hijskraan/shofel verplaatst zonder de spanning af te koppelen. Hierbij zijn alle aansluitingen losgetrokken inclusief de aarde draad.
Tijdens deze situatie had er een vlamboog kunnen ontstaan!
Aggregaat niet voorzien van een aardpen
In dit voorbeeld is het aggregaat niet geaard en bezit het aggregaat ook niet over een zo genaamde “isolatiebewaking”
Het aggregaat is voorzien van een aardlekschakelaar, maar deze zal niet functioneren als er geen aarde aanwezig is.
Risico is dat als er elektrotechnisch iets mis gaat, denk hierbij aan dat het elektrische apparaat een “lekstroom” heeft (zoals “vroeger” bijvoorbeeld bij wasmachines thuis nogal eens gebeurde) de aardlek van de aggregraat niet uitgaat. Er blijft dus spanning en stroom lopen. Dit geeft een verhoofd risico op electrocutiegevaar.
VerlengsnoerenI
In dit voorbeeld heeft men diverse verlengsnoeren aan elkaar gekoppeld. Reden hiervoor was dat men ongeveer 200 meter afstand van de E-aansluiting werkzaamheden moest verrichten met elektrisch gereedschap.
Daarnaast lagen de koppelstukken op de grond en nabij plekken waarbij eenvoudig waterplassen kunnen ontstaan.
Gevaar hierbij is dat:
- door de afstand (vanwege verlengsnoer op verlengsnoer etc), de aardlekschakelaar niet meer functioneert zoals bedoeld omdat er zoveel “verlies” in de kabel zit waardoor de aardlekschakelaar niet, of te laat!, zal ingrijpen.
- koppelstukken kunnen in water terecht komen met kans op kortsluiting
Kabel breuk en losgetrokken van aansluiting
In dit voorbeeld zijn twee verschillende kabels defect en onbruikbaar.
Kabelbreuk/beschadiging, bovenste foto, komt veelal voor bij elektrische handgereedschap. De aansluitsnoer is beschadigd en er zijn één of meerdere koperen aders te zien. Veelal komt dit omdat het snoer ergens klem heeft gezeten
Bij de onderste foto zien we een verlengkabel waarbij de aansluitsnoeren uit de stekker zijn getrokken. Daarnaast is de stekker ook nog eens beschadigd. Dit komt veelal omdat men trekt aan de verlengkabel of omdat iets achter deze kabel is blijven hangen en er zo is uitgetrokken.
Kabels over de weg
In dit voorbeeld zijn er E-kabels zo aangebracht dat ze op de weg liggen waar (werk)verkeer overheen rijdt. Dit heeft als gevolg dat de aders in de kabel worden aangetast en dit kan op (korte) termijn zorgen voor kortsluiting.
Daarnaast kan men er makkelijk over struikelen.
Kabels onder rijplaten
In dit voorbeeld zijn er rijplaten over de kabels heen gelegd. Op zich een goede maatregel, echter komt het voor dat door wegspoeling van zand door regenwater en veelvuldig rijden over de rijplaten (wrijving) er veelvuldig kabels kapot gaan. Hierbij is het zelfs mogelijk dat de rijplaat onder spanning komt te staan!
Aarding; waarom is deze zo belangrijk
De aarding zorgt ervoor dat de stroom van een defect elektrisch toestel niet door jouw lichaam gaat, maar via de aardleiding wegvloeit naar de aarde. De zekering in de meterkast (verdeelkast of paddenstoel) spreekt aan of uw aardlekschakelaar/ aardlekautomaat schakelt automatisch de elektriciteit uit.
Dit is zeer belangrijk bij apparaten welke een metalen buitenzijde hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een zaagmachine welke je veelal tegenkomt in een zaagloods. Mocht er om wat voor reden dan ook intern kortsluiting ontstaan dan zal de buitenzijde van de machine niet onder spanning (stroom) komen te staan wat voor jou een levensgevaarlijke situatie kan opleveren!
Daarom is het belangrijk dat de (tijdelijke bouw) elektrische installatie niet wordt aangepast en/of verplaatst! Indien de tijdelijke bouwaansluiting toch verplaatst dient te worden, of de elektrische installatie dient toch te worden aangepast met bijvoorbeeld extra groepen; laat dit doen door Elektromonteurs. Neem hiervoor contact op met eigenaar van de elektrische installatie of de Heijmans Materieeldienst; zij kunnen u verder helpen.
Dubbel geïsoleerd gereedschap
De meeste elektrische handgereedschappen zijn dubbel geïsoleerd, waardoor men beter beschermd is tegen kortsluiting en/of elektrocutie door het apparaat. Elektrische gereedschappen die werken op 220 volt moeten wettelijk voorzien zijn van dubbele isolatie. Dit kan men zien aan een logo dat bestaat uit twee vierkantjes, een groter vierkant met daarin een kleiner vierkant.
Toestellen met een dubbelle isolatie hebben een vaste, met het toestel verbonden leiding met een stekker zonder randaarde 
die één geheel vormen. Deze stekker past in een stopcontact met en zonder randaarde, en bestaat meestal uit een, niet te demonteren geheel. Voor kleinere vermogens zijn dit de eurostekkers (denk hierbij aan bijvoorbeeld de radio), bij grotere vermogens contourstekkers (denk hierbij aan bijvoorbeeld boormachine’s en/of haakse slijpers).
Geaarde stekker
Een geaarde stekker zorgt ervoor dat het apparaat een goede beveiliging heeft voor jou al gebruiker tegen een elektrische schok. Mocht het apparaat elektrisch defect zijn dan zal de stroom via de aardedraad worden afgevoerd en de aardlekschakelaar of aardlekautomaat schakelt automatisch de elektriciteit uit. Let er daarom op dat als u een geaard-verlengsnoer gebruikt als uw apparaat ook een geaarde-stekker heeft!
Wat nog wel eens voorkomt is dat er een niet-geaard verlengsnoer wordt gebruikt waarvan de contrastekker is “aangepast” zodat er een geaarde stekker in past. In onderstaande afbeelding is de gegoten blokkade aangegeven (rood omcirkeld); deze wordt moedwillig verwijderd zodat er een geaarde stekker inpast. Hiermee is bewust de veiligheidsvoorziening voor de gebruiker verwijderd en zal de elektrische installatie niet uitgaan als er de machine kortsluiting heeft. Het is zelfs mogelijk dat u hierdoor wordt geëlektrocuteerd!
Bouwspanning
Verplaats de bouwaansluiting nooit zelfstandig. Indien deze bouwaansluiting tot verplaatst dient te worden neem hiervoor contact op met de eigenaar van de bouwaansluiting of via de Heijmans Materieeldienst.
Zij kunnen, in overleg met jullie, er zorg voor dragen dat de aansluiting wordt verplaatst en de elektrische installatie veilig is en blijft!
Aggregraten dienen geaard te zijn of voorzien van isolatiebewaking
Om er zorg voor te dragen dat het aggregraat veilig gebruikt kan worden is het noodzakelijk dat het aggregraag is voorzien van een deugdelijke aarding. De aarding wordt gemaakt door aardpen te slaan en deze aan te sluiten aan het aggregaat.
Voor kleinere aggregaten is het ook mogelijk dat het apparaat is voorzien van isolatiebewaking. Dit herk
ent u aan dit apparaat welke dan op het aggregaat aanwezig is.
Verlengsnoer op verlengsnoer en op de grond
Zorg ervoor dat u geen koppelstukken (stekker en contrastekker) op een plek neerlegt welke eenvoudig in het water kan komen te liggen. De te gebruiken verlengsnoer dient minimaal IP44 te zijn. Dit betekend dat deze spatwaterdicht en beschermd tegen water of regen.
Een verlengsnoer is in vele lengtes te verkrijgen. De maximale lengte van een verlengsnoer hangt af van het aan te sluiten vermogen. Het is namelijk zo dat hoe langer een verlengsnoer is des te meer spanning er verloren gaat.
De maximale lengte van een elektriciteitskabel is dus afhankelijk van het apparaat dat erop aangesloten wordt. Voor bijvoorbeeld een haakse slijper van 1500 watt is de maximale lengte van een te gebruiken snoer 30 meter. Mocht u hier over vragen hebben neem dan contact op met je uitvoerder. Hij/zij kan eventueel een Electromonteur benaderen om dit te bespreken en te kijken welke oplossingen en/of mogelijkheden er zijn.
Aansluitsnoer en/of verlengkabel welke is beschadigd
Een beschadigde aansluitnoer van een elektrische materieelstuk of verlengkabel dient onbeschadigd te zijn. Is het aansluitsnoer en/of verlengsoer wel beschadigd of defect: niet meer gebruiken!
Het item moet dan naar de materieeldienst, leverancier of verhuurder worden verzonden ter reparatie en/of vervanging.
Ga nooit en te nimmer dit zelfstandig "oplossen" door een dit in te tapen of op een andere wijze te repareren!
Kabels afdekken
Indien u kabels wilt afdekken om er overheen te kunnen rijden, Gebruik dan overrijdbare kabelgoten of graag de kabels in en voorzie deze van een mantelbuis.
 |  |
| Kabels in mantelbuis onder bouwweg | Kabels door overrijdbare kabelgoot |
Zie de volgende GO!-Leereffecten voor meer informatie:
- Vlamboog bij E-werkzaamheden:
- Vlamboog bij aanboren middenspanningskabel:
- Geen isolatiebewaker geïnstalleerd
Zie de volgende Toolboxen voor meer informatie
- KLIC verplicht aanwezig!
- Zorgvuldig graven: Eis-voorzorgsmaatregel
- Veilig werken in putten en sleuven (Werkvoorbereiding)
- Veilig een kabel verwijderen uit de grond
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.